Τις ιδεοληψίες και τις διαχρονικές ενοχές ενός μέρους του πολιτικού συστήματος της χώρας έναντι του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού έφερε στην επιφάνεια η ανακοίνωση της υποψηφιότητας του εκλεγμένου, αλλά φυλακισμένου, δημάρχου Χειμάρρας Φρέντυ Μπελέρη στο ψηφοδέλτιο της Ν.Δ. για τις ευρωεκλογές.

Το Βορειοηπειρωτικό διαχρονικά δίχαζε τον πολιτικό κόσμο, καθώς η Αριστερά, εγκλωβισμένη στα απωθημένα και στις ιδεοληψίες του Εμφυλίου και του θαυμασμού στο καθεστώς Χότζα, στο οποίο είχε αποταθεί και για «βοήθεια», αντιμετώπισε πάντοτε με ιδιαίτερη καχυποψία αν όχι εχθρότητα την ελληνική Ομογένεια. Θεωρώντας ότι με το αίτημα για δικαιώματα και αυτονομία υπονόμευσε τις σχέσεις του καθεστώτος Χότζα με τις δυνάμεις της στον Εμφύλιο.

Μέχρι το 1991, όταν άνοιξαν τα σύνορα, η Αριστερά έβλεπε με σχεδόν εχθρότητα κάθε προσπάθεια να εγερθεί θέμα για τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας για λόγους «διεθνιστικής αλληλεγγύης» με το καθεστώς Χότζα. Ετσι το Βορειοηπειρωτικό αποτέλεσε προνομιακό πεδίο της Εκκλησίας και της συντηρητικής παράταξης. Ειδικότερα μετά το 1991, παρά τους λανθασμένους χειρισμούς της περιόδου εκείνης, άρχισαν να δημιουργούνται προϋποθέσεις για διεκδίκηση των δικαιωμάτων της μειονότητας.

Ομως το αλβανικό καθεστώς συνέχιζε μια πολιτική καταστολής και συχνά ωθούσε τους μειονοτικούς για έξοδο προς την Ελλάδα, προκειμένου να απαλλαγεί πλήρως από την παρουσία τους και από τα αιτήματα για περισσότερη αυτονομία και συμμετοχή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή.

Η «Δίκη των 5»

Η περίφημη «Δίκη των 5» το 1994 αποτέλεσε ένα πραγματικό πογκρόμ εναντίον της ηγεσίας της μειονότητας, ριζοσπαστικοποιώντας ένα τμήμα της, το οποίο συχνά αναζητούσε υποστήριξη και από τις ελληνικές υπηρεσίες ασφαλείας. Ακολούθησε το τραγικό επεισόδιο της Επισκοπής, με τη δολοφονία δύο Αλβανών στρατιωτικών από ένοπλη ομάδα, ενώ είχε προηγηθεί η προμήθεια κυνηγετικών όπλων σε πολλούς ομογενείς για «αυτοάμυνα» και έναν χρόνο αργότερα είχε σημειωθεί και το επεισόδιο με τη σύλληψη μιας ομάδας ομογενών κοντά στα σύνορα με την Αλβανία που είχαν στην κατοχή τους όπλα. Μεταξύ αυτών ήταν και ο νεαρός τότε Μπελέρης. Οι συλληφθέντες δικάστηκαν τελικά για πλημμέλημα και η υπόθεση έκλεισε με βούλευμα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Μπελέρης, ο οποίος δεν εγκατέλειψε οριστικά την Αλβανία και δεν έκρυβε τις ιδέες του για μεγαλύτερη αυτονομία και κατοχύρωση των δικαιωμάτων των Ελλήνων της Χειμάρρας, βρισκόταν διαρκώς στο στόχαστρο των αλβανικών αρχών. Δύο φορές άνοιξε δικαστικά ο φάκελος της Επισκοπής στην προσπάθεια των αλβανικών υπηρεσιών να τον εμπλέξουν, προσπάθεια που δεν ευδοκίμησε.

Την ίδια περίοδο που η Ελλάδα ακολουθούσε τη φιλοαλβανική πολιτική που είχε υιοθετήσει ο Κάρολος Παπούλιας, το Βορειοηπειρωτικό παρέμενε στα χέρια μιας μερίδας της Ν.Δ., του ΛΑΟΣ και της Ακροδεξιάς, παρότι αποτελούσε μείζον θέμα εξωτερικής πολιτικής και διασφάλισης των δικαιωμάτων μιας διεθνώς αναγνωρισμένης μειονότητας. Τριάντα χρόνια μετά, ο Μπελέρης, αφού κατόρθωσε να ξεπεράσει τα εμπόδια και τον πόλεμο που εξαπέλυσε εναντίον του ο Εντι Ράμα, κατόρθωσε να κερδίσει τις εκλογές στη Χειμάρρα.

Για τον Αλβανό πρωθυπουργό, που είχε πάρει προσωπικά την υπόθεση της Χειμάρρας, επρόκειτο για θέμα τιμής να μην αφήσει τον «ατίθασο» Μπελέρη να αναλάβει δήμαρχος. Τον Μπελέρη, ο οποίος κατήγγειλε σχέδια υφαρπαγής περιουσιών στην περιοχή του από επιχειρηματικά συμφέροντα που συνδέονταν με το πολιτικό σύστημα των Τιράνων και που εξέφραζε υποτίθεται τον «ελληνικό εθνικισμό» στη Χειμάρρα, η οποία και επί χοτζικού καθεστώτος είχε αποκλειστεί από τις μειονοτικές ζώνες με στόχο τον αφελληνισμό της.

Μετά το πραξικόπημα των εκλογών του περασμένου Μαΐου και τη φυλάκισή του Μπελέρη, με μια καταδίκη η οποία δεν στηρίχθηκε σε στοιχεία στη διάρκεια μιας δίκης-παρωδία, ο ίδιος ο Ράμα τον μετέτρεψε σε σύμβολο για τα δικαιώματα της ελληνικής εθνικής μειονότητας, αλλά και για τον αγώνα για κράτος δικαίου στην Αλβανία.

Για την Ελλάδα ήταν χρέος να στηρίξει τον εκλεγμένο δήμαρχο Χειμάρρας, χωρίς βεβαίως να παραβλέπει ούτε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει συνολικότερα η ελληνική μειονότητα ούτε την ανάγκη ύπαρξης καλών σχέσεων με την Αλβανία. Ομως οι καλές σχέσεις με τη γείτονα δεν μπορεί να ακολουθούν το «πνεύμα Παπούλια» και να συνεχίζουν να είναι ετεροβαρείς εις βάρος της χώρας μας.

Η απόφαση Μητσοτάκη

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε ο ίδιος την ευθύνη για την απόφαση συμμετοχής του Μπελέρη στο ευρωψηφοδέλτιο της Ν.Δ., μια απόφαση που μπορεί από πολλούς να ερμηνεύεται ως αντίβαρο στη διαρροή ψήφων προς τα δεξιά, κι έτσι η αντιπολίτευση να ομιλεί για μικροκομματική εκμετάλλευση της υπόθεσης Χειμάρρας, από την άλλη όμως εμπεριέχει το μήνυμα ότι ακόμη και εάν ο Ράμα επιβάλλει τα τετελεσμένα στον Δήμο Χειμάρρας, η υπόθεση αυτή και το θέμα των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας κάθε άλλο παρά έχουν κλείσει…

Και με βάση αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να επιστρέψουν ξανά οι σχέσεις σε μια κανονικότητα, στην οποία βεβαίως θα υπάρχει και το θέμα της μειονότητας ως μέρος του κεφαλαίου του κράτους δικαίου, όπως και το θέμα της παραπομπής στη Χάγη για την οριοθέτηση ΑΟΖ στο ίδιο πακέτο με την ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας. Και είναι προφανές ότι η κριτική που ασκείται από μέρος της Αριστεράς στην επιλογή του Μπελέρη γίνεται για λόγους ιδεοληπτικούς και μικροπολιτικούς.

Προφανώς κανείς δεν πιστεύει ότι ο Μπελέρης, λόγω του «παρελθόντος» του, αποτελεί απειλή για την ακεραιότητα της Αλβανίας ή ετοιμάζεται να κηρύξει την αυτονομία της Χειμάρρας για να οδηγήσει σε κρίση τις σχέσεις των δύο χωρών. Αυτό ούτε ο Ράμα δεν τόλμησε να το πει…