Τα ζητήματα της αμυντικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της χρηματοδότησης της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, κυριάρχησαν την πρώτη ημέρα της συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Οι “27” της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθούν να καταλήξουν στις λεπτομέρειες για τη στήριξη της Ουκρανίας, στο πρίσμα της πιθανής επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Με λίγα λόγια, πώς η ΕΕ θα καταφέρει να καλύψει τα 70 περίπου χρόνια που βρίσκεται κάτω από την αμερικανική αμυντική ομπρελα, μέσα σε λίγους μήνες, χωρίς ωστόσο να αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες. Ένας γόρδιος δεσμός που, ως γνωστόν, δεν λυνεται, αλλά κόβεται.

Ωστοσο το πολιτικό μήνυμα που έστειλε η Ευρωπαϊκή Ένωση προς την Ουκρανία ήταν τουλάχιστον ατυχές. Μόλις χθες, μία ημέρα πριν τη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο θα διακήρυσσε την επιθυμία των “27” να στραφούν προς μια “οικονομία πολέμου”, η ΕΕ αποφάσισε  να περιορίσει τις ουκρανικές γεωργικές εισαγωγές (εκτός από σιτάρι και κριθάρι), οι οποίες επωφελούνται από ένα καθεστώς ελεύθερων συναλλαγών από το 2022. Κάτι που δείχνει, ότι σχεδόν 90 ημέρες πριν από τη διεξαγωγή των Ευρωπαϊκών Εκλογών, η ΕΕ φοβάται περισσότερο τους αγρότες της, παρά τις πιθανές στρατιωτικές επιτυχίες του καθεστώτος του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία.

Που θα βρεθούν τα χρήματα;

Σε κάθε περίπτωση το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Κομισιόν επεξεργάζονται όλα τα πιθανά σενάρια ώστε να ενισχύσουν άμεσα το Κίεβο, αλλά και για να μετατρέψουν την ΕΕ, η οποία “ζούσε” σε έναν λήθαργο αμυντικής ασφάλειας, υπό την αμερικανική ομπρέλα, επί, περίπου 70 συνεχή έτη, σε μια οικονομία σε καθεστώς πολέμου. Το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ (σ.σ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και τα δύο νομοθετικά όργανα (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο της ΕΕ), αλλά και οι “27” προσπαθούν βρουν πόρους για τη χρηματοδότηση πρόσθετων αμυντικών δαπανών.  Από την έναρξη του πολέμου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ήδη κινητοποιήσει περίπου 28 δισεκατομμύρια ευρώ για την Ουκρανία. Ωστό, χρειάζονται περισσότερα.

Που θα βρεθούν αυτά τα χρήματα; Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων έχουν πέσει πολλές προτάσεις. Κάποιες εξ αυτών, είναι ήδη συμφωνημένες, τουλάχιστον καταρχήν αλλά και καταρχάς, και άλλες, που απαιτούν περαιτέρω διαβουλεύσεις. Ευρωομόλογα για την Άμυνα. Χρήση κεφαλαίων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τον υπολογισμό του υπερβολικού ελλείμματος. Αξιοποίηση των απροσδόκητων κερδών από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ώστε, τελικά η ίδια η Ρωσία να “πληρώσει” για τα οπλικά συστήματα που θα σταλούν στην Ουκρανία και τελικά η ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ώστε να διατεθούν περισσότερα και χαμηλότοκα δάνεια προς τα κράτη – μέλη της ΕΕ για επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία.

Ευρωομόλογα για την Άμυνα

Η κοινή έκδοση ευρωπαϊκού χρέους ήταν ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού στην ιστορία της ΕΕ. Δεν συνέβη κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης της δεκαετίας του 2010, όταν η αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη ήταν ακόμα στο τραπέζι. Χρειάστηκε όμως η πανδημία της Covid -19, ώστε για πρώτη φορά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές στο όνομα όλων των κρατών – μελών της ΕΕ με σκοπό να συγκεντρώσει κεφάλαια για το ταμείο ανάκαμψης. Τα λεγόμενα “φειδωλά” κράτη – μέλη της ΕΕ ( Γερμανία, Ολλανδία κ.α) δεν κατάφεραν να παγώσουν αυτήν την ιστορική εξέλιξη για την ΕΕ. Και αυτό το παράδειγμα, της έκδοσης νέων ευρωομολόγων, αυτή τη φορά για την Άμυνα και την Ασφάλεια, είναι κάτι που ζητούν αρκετά κράτη της ΕΕ. Μια συγκεκριμένη συμμαχία κρατών – μελών της ΕΕ, με επικεφαλής τη Γαλλία,την Πολωνία, την Ελλάδα και την Εσθονία, τάσσεται σθεναρά υπέρ του κοινού δανεισμού. Και δεν πρόκειται για τυχαία συμμαχία. Η Ελλάδα ξοδεύει περίπου το 3% του ΑΕΠ της στην άμυνα, ενώ η Πολωνία το 3,9% και η Εσθονία το 2,9%. Ποσοστά ανώτερα από το minimum του 2% του ΑΕΠ που προβλέπει η ίδια η βορειοατλαντική συμμαχία. Παράλληλα η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, η Ιταλία, δεν φαίνεται να προβάλλει αντιρρήσεις για κοινή έκδοση χρέους. Τα κράτη – μέλη που αντιτίθενται προς το παρόν σε αυτή την ιδέα για τη χρηματοδότησης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της ευρωπαϊκής Άμυνας γενικώς, είναι η Γερμανία και η Ολλανδία, ενώ επιφυλακτική εμφανίζεται και η Φινλανδία.

Ρωσικά κεφάλαια που έχει “παγώσει” η ΕΕ, ήτοι η Ρωσία να πληρώσει τα όπλα για την Ουκρανία  

Περίπου το 70% του συνόλου των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει λόγω των κυρώσεων που έχει επιβάλει η ΕΕ στη Μόσχα, φυλάσσεται στο βελγικό κεντρικό αποθετήριο “Euroclear”. Πρόκειται για κεφάλαια που υπολογίζονται στα 190 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι οι τόκοι έχουν αποφέρει κέρδη άνω των 3.8 δισ. ευρώ, ενώ στα συνολικά κέρδη θα μπορούσαν να φτάσουν ακόμα και τα  20 δισ. ευρώ έως το 2027. Ουσιαστικά η Ρωσία θα πληρώσει για τα οπλικά συστήματα με τα οποία θα εφοδιάσει η ΕΕ την Ουκρανία. Ωστόσο η πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί περίπου το 90% των κερδών από τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια προκάλεσε, για ακόμα μία φορά, την έντονη αντίδραση της Ουγγαρίας και του Βίκτορ Ορμπάν.

Στα συμπεράσματά του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναφέρθηκε στο εν λόγω ζήτημα, καθώς η κοινή ανακοίνωση των “27” αναφέρει ότι “εξέτασε την πρόοδο όσον αφορά τα επόμενα συγκεκριμένα βήματα προς την κατεύθυνση για τη χρήση των έκτακτων εσόδων  που προέρχονται από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας προς όφελος της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας χρηματοδότησης στρατιωτικής υποστήριξης. Και σε αυτό το πλαίσιο οι “27” καλούν το Συμβούλιο της ΕΕ (σ.σ τους αρμόδιους υπουργούς των κρατών – μελών) να εργαστούν σχετικά με τις προτάσεις που κατέθεσε επί αυτού του ζητήματος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος Άμυνας και Ασφάλειας της ΕΕ.

Κοινές, ευρωπαϊκές, προμήθειες αμυντικού εξοπλισμού

Παρόλο που η αμυντική πολιτική αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών – μελών της ΕΕ, η Κομισιόν γνωρίζει ότι περισσότερες δαπάνες χωρίς ευρωπαϊκό συντονισμό θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε τεράστιες σπατάλες. Οι πρόσθετες επενδύσεις που ανακοινώθηκαν από τα κράτη – μέλη μόνο για το 2023 και το 2024 ανέρχονται σε 200 δις. Και εάν όλα τα κράτη σεβαστούν αυτό το 2% που προβλέπεται από τις ΝΑΤΟϊκές υποχρεώσεις, υπολογίζεται ότι επιπλέον 67 δισ. ευρώ θα επενδύονται κάθε χρόνο στην άμυνα. Σε αυτό το πλαίσιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί από τα κράτη – μέλη της ΕΕ να καταβάλουν κάθε προσπάθεια, σύμφωνα πάντα με τις εθνικές αρμοδιότητες, για την ουσιαστική αύξηση των αμυντικών δαπανών και τις κοινές, ευρωπαϊκές, επενδύσεις. Παράλληλα ζητεί τη βελτίωση της πρόσβασης στις ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες και την παροχή κινήτρων για την ανάπτυξη και τις κοινές προμήθειες για την αντιμετώπιση των κρίσιμων αναγκών της ΕΕ

Μέση Ανατολή, Ισραήλ και Γάζα

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζήτησε και  τις τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα στην κατάσταση που επικρατεί στη Γάζα, πέντε μήνες μετά την επίθεση της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο “αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, ζητεί την άμεση απελευθέρωση όλων των ομήρων χωρίς καμία προϋπόθεση. Η ασφάλεια και η ευημερία τους προκαλούν σοβαρή ανησυχία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το Συμβούλιο της ΕΕ (σσ. οι αρμόδιοι υπουργοί των κρατών  – μελών της ΕΕ) να επιταχύνει τις εργασίες για την έγκριση περαιτέρω μέτρων κατά της Χαμάς. Την ίδια στιγμή το Ευρωπαικό Συμβούλιο χαιρετίζει την Πρωτοβουλία “Amalthea” που ανοίγει μια θαλάσσια διαδρομή για έκτακτη ανάγκη από την Κύπρο στη Γάζα, η οποία συμπληρώνει τις χερσαίες διαδρομές που παραμένουν οι βασικές”. Οι “27¨ καλούν επίσης το Τελ – Αβίβ να μην εμπλακεί σε μια χερσαία στρατιωτική επιχείρηση στη Ράφα , η οποία , σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου “θα επιδεινώσει την ήδη καταστροφική ανθρωπιστική κατάσταση

Διεύρυνση της ΕΕ

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δείνει καταρχάς και υπό προϋποθέσεις το πράσινο φως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τον δύσκολο και μακρύ δρόμο, ένταξης στην ΕΕ της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Την ίδια στιγμή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί και σε μια διαδικασία για την πορεία της Ουκρανίας και της Μολδαβίας προς την ΕΕ.