Χαστούκι στην Ελλάδα η Έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις Υποκλοπές και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
Ηχηρό ράπισμα κατά της κυβέρνησης είναι η ετήσια Έκθεση από το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών για την κατάσταση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
Η ετήσια Έκθεση 43 σελίδων για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο, σε 198 χώρες παρουσιάστηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και χωρίζεται σε κεφάλαια ανά χώρα. Εξετάζει τις πρακτικές που εφαρμόζονται ανά χώρα, καλύπτοντας διεθνώς αναγνωρισμένα ατομικά, αστικά, πολιτικά και εργασιακά δικαιώματα, όπως αυτά ορίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και σε άλλες διεθνείς συμβάσεις. Το State Department υποβάλλει την Έκθεση η οποία αναφέρεται σε όλες τις χώρες που λαμβάνουν βοήθεια και σε όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών στο Κογκρέσο, σύμφωνα με τον Νόμο περί Εξωτερικής Βοήθειας του 1961 και τον Νόμο περί Εμπορίου του 1974.
Στο κεφάλαιο για την Ελλάδα τονίζει πως: «Είναι συνταγματική Δημοκρατία και πολυκομματική κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο, το οποίο δίνει ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση όπου επικεφαλής είναι ο Πρωθυπουργός. Το 2019 στη χώρα πραγματοποιήθηκαν κοινοβουλευτικές εκλογές που οι παρατηρητές χαρακτήρισαν ως ελεύθερες και δίκαιες. Η κυβέρνηση που σχηματίστηκε από το Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας με επικεφαλής τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ηγείται της χώρας.
Η αστυνομία είναι υπεύθυνη για την επιβολή του νόμου, την ασφάλεια των συνόρων και τη τήρηση της τάξης. Υπάγεται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το οποίο είναι επίσης υπεύθυνο για τις σωφρονιστικές εγκαταστάσεις. Το Λιμενικό Σώμα, αρμόδιο για την τήρηση του νόμου και των συνόρων στα χωρικά ύδατα, αναφέρεται στο Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Οι Ένοπλες Δυνάμεις υπάγονται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Η Αστυνομία και οι Ένοπλες Δυνάμεις μοιράζονται τα καθήκοντα επιβολής του νόμου σε ορισμένες παραμεθόριες περιοχές. Η προστασία των συνόρων συντονίζεται από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Οι πολιτικές Αρχές διατήρησαν αποτελεσματικό έλεγχο της Αστυνομίας, του Λιμενικού και των Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ η κυβέρνηση διέθετε αποτελεσματικούς μηχανισμούς διερεύνησης και τιμωρίας περιπτώσεων κατάχρησης εξουσίας. Μέλη των δυνάμεων ασφαλείας διέπραξαν κάποιες πράξεις κατάχρησης εξουσίας».
Επίσης είναι χωρισμένη σε κεφάλαια όπως ο σεβασμός στην ακεραιότητα του ατόμου, η διαφθορά και η έλλειψη διαφάνειας, οι διακρίσεις, τα δικαιώματα των εργαζομένων, ο σεβασμός των ελευθεριών, ενώ υπάρχουν και υποενότητες όπως η ελευθερία της έκφρασης, οι συνθήκες κράτησης και η έμφυλη βία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις περισσότερες από αυτές τις κατηγορίες η Ελλάδα παίρνει εξαιρετικά χαμηλό βαθμό, θυμίζοντας περισσότερο τριτοκοσμική χώρα και όχι σύγχρονη αστική δημοκρατία.
Η συγκεκριμένη Έκθεση για την Ελλάδα, αναφέρεται το σκάνδαλο των υποκλοπών και στη λίστα Πέτσα, τα περιστατικά αστυνομικής βίας, η δολοφονία Φραγκούλη, η βία κατά των μεταναστών και των προσφύγων και ως κορωνίδα σε όλα αυτά η καταπάτηση των ελευθεριών του Τύπου.
Ολόκληρη η Έκθεση και ενδεικτικά μερικά σημεία ενδιαφέροντος:
Σχετικά με την αστυνομική βία και την αυθαιρεσία σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι οι «δυνάμεις ασφαλείας διέπραξαν καταχρηστικές πρακτικές». Η έκθεση επικαλείται αναφορές για κακομεταχείριση και κακοποίηση από πλευράς αστυνομίας φυλετικών και εθνοτικών μειονοτήτων, ενώ υπάρχει ξεχωριστή αναφορά στη δολοφονία του 16χρονου Ρομά Κώστα Φραγκούλη από αστυνομικό.
Παρατίθεται επίσης και η Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για το μπαράζ καταγγελιών περί αστυνομικής βίας, ενώ στηλιτεύει τις άθλιες συνθήκες για τους κρατούμενους στις φυλακές.
Σχετικά με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες η Έκθεση υπογραμμίζει την κακομεταχείριση μεταναστών χωρίς έγγραφα, αιτούντων άσυλο καταγράφοντας τις καταγγελίες για βίαιες και επικίνδυνες τακτικές είτε πρόκειται για ξυλοδαρμούς, είτε για παράνομες επαναπροωθήσεις.
«Υπήρχαν αναφορές και καταγγελίες από μη κυβερνητικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς σχετικά με τις αποτυχίες της κυβέρνησης να διερευνήσει αποτελεσματικά τους ισχυρισμούς για καταχρηστικές ενέργειες, αστυνομικές πρακτικές και αναγκαστικές επιστροφές αιτούντων άσυλο» αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Σχετικά με την καταπάτηση της ελευθερίας του Τύπου σημειώνεται: Καταγράφεται περιορισμός στην ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου είτε μέσω επιβολής ή απειλής επιβολής ποινικής νομοθεσίας για συκοφαντία και δυσφήμηση.
Γίνεται, ακόμη, εκτενής αναφορά στην Έκθεση της Κομισιόν που εξέφραζε τις ανησυχίες της για τη λίστα Πέτσα, αλλά και για κυβερνητική διαπλοκή με τα μέσα ενημέρωσης, ενώ υπογραμμίζονται και οι περιορισμοί που προκύπτουν από τη νομοθεσία περί «ψευδών ειδήσεων».
Σχετικά με τη διαφθορά και την έλλειψη διαφάνειας σημειώνεται: Από τον νόμο προβλέπονται ποινικές κυρώσεις για αξιωματούχους που καταδικάστηκαν για διαφθορά, αλλά η κυβέρνηση δεν εφάρμοζε πάντα τον νόμο αποτελεσματικά. Οι αξιωματούχοι μερικές φορές εμπλέκονται σε πρακτικές διαφθοράς ατιμώρητοι. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (NTA) επιβλέπει την εφαρμογή ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (NACAP) για την περίοδο 2022-2025, διεξάγει έρευνες και παρακολουθεί την εφαρμογή των διατάξεων που σχετίζονται με τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων και το lobbying.
Πιο αναλυτικά:
Υποκλοπές
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κάνει εκτενή αναφορά και στο σκάνδαλο των υποκλοπών σημειώνοντας ότι «το Σύνταγμα και ο νόμος απαγορεύουν τέτοιες ενέργειες, αλλά υπήρξαν αναφορές περιπτώσεων στις οποίες η Κυβέρνηση δεν σεβάστηκε αυτές τις απαγορεύσεις». Κάνει ονομαστική αναφορά στις περιπτώσεις του Νίκου Ανδρουλάκη, του Θανάση Κουκάκη και του Τάσου Τέλογλου.
Στην Έκθεση επισημαίνεται ως παράδειγμα νόμος του 2021, ο οποίος προβλέπει μία μοναδική εξαίρεση από το δικαίωμα των πολιτών να ενημερώνονται όταν η Κυβέρνηση παραβιάζει τις επικοινωνίες τους, τον λόγο «εθνικής ασφάλειας». Παράλληλα, στο κείμενο υπάρχουν αναφορές των ΜΜΕ για τη χρήση παράνομου λογισμικού από την Κυβέρνηση με σκοπό να παρακολουθεί τις επικοινωνίες ανώτερων κυβερνητικών αξιωματούχων και δημοσιογράφων.
Στη συνέχεια υπενθυμίζει δύο περιπτώσεις παρέμβασης στο απόρρητο και την αλληλογραφία, οι οποίες προσέλκυσαν την προσοχή των τοπικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης:
«Στις 11 Απριλίου, τα ΜΜΕ ισχυρίστηκαν ότι η κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει το λογισμικό υποκλοπής Predator από τις 21 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2021, για να παρακολουθεί τον ερευνητή δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη. Ο Κουκάκης υπέβαλε καταγγελία στην Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών τον Αύγουστο του 2020 ισχυριζόμενος ότι το κινητό του ήταν υπό παρακολούθηση. Ωστόσο, η αρχή διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν στοιχεία παρακολούθησης. Στις 28 Μαρτίου, μια αναφορά από το Εργαστήριο Πολιτών του Πανεπιστημίου του Τορόντο επιβεβαίωσε τις υποψίες του Κουκάκη. Ο Κουκάκης κατέθεσε μήνυση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 28 Ιουλίου.
Επίσης, στις 26 Ιουλίου, ο Νίκος Ανδρουλάκης, επικεφαλής του κεντροαριστερού κόμματος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, κατέθεσε μήνυση στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ισχυριζόμενος ότι είχε βρει το spyware Predator στο κινητό του τηλέφωνο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, η καταγγελία του προκάλεσε συζήτηση κεκλεισμένων των θυρών στη Βουλή, κατά την οποία ο επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών παραδέχθηκε ότι ο Κουκάκης και ο Ανδρουλάκης είχαν παρακολουθηθεί. Αρνήθηκε τη χρήση λογισμικού Predator και ισχυρίστηκε ότι η παρακολούθηση είχε διεξαχθεί νόμιμα με την κατάλληλη δικαστική εξουσιοδότηση. Η κυβέρνηση αρνήθηκε δημόσια ότι αγόρασε ή χρησιμοποιούσε το λογισμικό παρακολούθησης Predator. Στις 5 Αυγούστου ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης έκανε δεκτές τις παραιτήσεις του επικεφαλής του επιτελείου του (σ.σ του Γρηγόρη Δημητριάδη) και του αρχηγού της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Στις 19 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που απαιτεί οποιαδήποτε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών από την κυβέρνηση να προεγκρίνεται τόσο από εισαγγελέα όσο και από εισαγγελέα εφετών. Στις 9 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που προβλέπει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών για χρήση, πώληση ή διανομή spyware».
Λίστα Πέτσα
Εκτός της Έκθεσης του State Department δεν έμεινε ούτε στο σκάνδαλο της λίστας Πέτσα και για τις αδιαφανής κρατικές επιδοτήσεις στα ΜΜΕ.
Όπως γράφει, το Govwatch, η διερευνητική αποστολή του MFRR στην Ελλάδα και το Media Pluralism Monitor, κατήγγειλαν όλοι την έλλειψη διαφάνειας στη διανομή των κρατικών επιδοτήσεων στα μέσα ενημέρωσης κατά την περίοδο της εκστρατείας ενημέρωσης για τον COVID-19 (λίστα Πέτσα).
«Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι έδωσε επιδοτήσεις με βάση αντικειμενικά κριτήρια, όπως ποσοτικά για την προβολή κοινού, την κυκλοφορία κ.ά, καθώς και ποιοτικά κριτήρια όπως η ασφάλεια της επωνυμίας. Η απουσία δημοσίως διαθέσιμων κριτηρίων ανάθεσης ώθησε μια ΜΚΟ, ωστόσο, να υποβάλει αίτημα απαιτώντας την αποκάλυψη των κριτηρίων. Το δικαστήριο απέρριψε αυτό το αίτημα με την αιτιολογία ότι ο αναφέρων δεν είχε το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες», τονίζεται χαρακτηριστικά.
Ανθρώπινα δικαιώματα και αστυνομική βία
Στην ίδια Έκθεση γίνεται αναφορά και για σημαντικά ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, με την αστυνομική βία να καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι γίνεται σχετική αναφορά και στη δολοφονία του δημοσιογράφου, Γιώργου Καραϊβάζ το 2021, τονίζοντας ότι δεν έγινε καμία σύλληψη μέχρι και τώρα.
Συγκεκριμένα, στην έκθεση γίνονται αναφορές για σκληρή, απάνθρωπη, ή ταπεινωτική μεταχείριση, ή τιμωρία κρατουμένων σε φυλακές, καθώς και μεταναστών και αιτούντων ασύλου από τις Αρχές επιβολής του νόμου. Περιορισμούς στην ελεύθερη έκφραση και τα Μέσα Ενημέρωσης συμπεριλαμβανομένης της επιβολής ή της απειλής επιβολής της ποινικής νομοθεσίας περί συκοφαντίας και δυσφήμησης. Αναγκαστικές επιστροφές και εικαζόμενη χρήση βίας από τις κυβερνητικές Αρχές κατά μεταναστών και αιτούντων ασύλου. Ανεπαρκής έρευνας και λογοδοσία για, με βάση το φύλο, βία, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής βίας ή εγκλήματα που αφορούν βία που στοχεύει μέλη εθνικών/φυλετικών/εθνοτικών μειονοτήτων και εγκλήματα που περιλαμβάνουν βία ή απειλή χρήσης βίας που στοχεύει λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους, διεμφυλικούς ή διαφυλικά άτομα.
Μάλιστα, όπως υπογραμμίζει η Έκθεση, υπήρξαν αναφορές και καταγγελίες από μη κυβερνητικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς σχετικά με τις αποτυχίες της κυβέρνησης να διερευνήσει αποτελεσματικά τους ισχυρισμούς για καταχρηστικές ενέργειες, αστυνομικές πρακτικές και αναγκαστικές επιστροφές αιτούντων ασύλου, και να καταστούν όσοι θεωρήθηκαν υπεύθυνοι υπόλογοι. Επίσης, στο κείμενο της έκθεσης υπάρχουν αναφορές για αντισημιτικές τοποθετήσεις σε μερίδα ακραίων, όπως χαρακτηρίζονται, ΜΜΕ και ιστοσελίδων.
Στο κομμάτι που αφορά την αστυνομική βία σημειώνεται ότι: «ο Συνήγορος του Πολίτη, μέσω του Εθνικού Προληπτικού Μηχανισμού Διερεύνησης Αυθαίρετων Περιστατικών, έλαβε 288 καταγγελίες το 2021, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούσαν την αστυνομία και σχετίζονταν με την προσβολή της ανθρώπινης ακεραιότητας, της υγείας ή της προσωπικής ελευθερίας. Περισσότερες από τις μισές καταγγελίες ανέφεραν καταχρηστική συμπεριφορά που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια συλλήψεων, κρατήσεων και άλλων αστυνομικών επιχειρήσεων. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα της αστυνομικής κακοποίησης ήταν ανήλικοι, νέοι, αλλοδαποί, μετανάστες ή αιτούντες άσυλο. Ορισμένες καταγγελίες ανέφεραν βίαιες απωθήσεις μεταναστών και αιτούντων άσυλο από την Ελληνική Αστυνομία ή το Λιμενικό Σώμα στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα. Ο Συνήγορος του Πολίτη ανέφερε βελτιώσεις στην προθυμία των αρχών επιβολής του νόμου να συνεργαστούν, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης πειθαρχικών ερευνών για τη συμπεριφορά της αστυνομίας και της ανταλλαγής ιατροδικαστικών εκθέσεων και βίντεο για την αξιολόγηση τους.
Στις 6 Μαρτίου, οι ΜΚΟ Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και Oxfam εξέδωσαν κοινή έκθεση σχετικά με τις συνθήκες στο νεοσύστατο κλειστό κέντρο ελεγχόμενης πρόσβασης για αιτούντες άσυλο που εκκρεμούν στη Σάμο. Η έκθεση ανέφερε ότι ένας στους πέντε διαμένοντες είχε τεθεί σε «de facto» κράτηση για δύο μήνες, παρά τη δικαστική απόφαση του Δεκεμβρίου του 2021 που έκρινε την πρακτική αυτή παράνομη. Η κοινή έκθεση αναφέρει ότι μάρτυρες ανέφεραν ότι η διοίκηση του κέντρου χρησιμοποιούσε «τακτικές εκδίκησης», όπως πρωινές επιδρομές, ανεξήγητες μεταφορές στο αστυνομικό τμήμα και προφορικές ειδοποιήσεις έξωσης σε κατοίκους που άσκησαν έφεση για αρνητική απόφαση ασύλου. Η έκθεση σημείωσε επίσης «υπέρμετρη χρήση της ασφάλειας», όπως η συνεχής παρακολούθηση όλων των ενοίκων με κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης».
Διαβάστε ακολούθως ολόκληρη την Έκθεση του State Department