Μια αναλυτική καταγραφή των προβλημάτων, αλλά και του έντονου, στα όρια της νομιμότητας, παρασκηνίου για τις εξαγωγές του ρωσικού πετρελαίου παρουσιάζει το πρακτορείο Bloomberg.

Το ερώτημα παραμένει: Μπορεί η εφοδιαστική αλυσίδα να αντέξει τις πιο σκληρές κυρώσεις στην ιστορία των εξαγωγών, οι οποίες έχουν επιβληθεί από τη Δύση στη Ρωσία;

Ευρωπαϊκές κυρώσεις και το πολιτικό κόστος για τον Μπάιντεν

Ένας τεράστιος «σκιώδης» στόλος από τάνκερ με άγνωστους ιδιοκτήτες έχει συγκεντρωθεί για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της Μόσχας. Την ίδια ώρα, εδώ και μήνες Αμερικανοί διπλωμάτες συνεχίζουν τις πιέσεις προς την Ε.Ε. να χαλαρώσει τις επιθετικές κυρώσεις, αλλά η κλεψύδρα αδειάζει.

Θα είναι αρκετό; Σε περίπου έξι εβδομάδες τα σκληρά ευρωπαϊκά μέτρα θα τεθούν σε ισχύ και δεν είναι ξεκάθαρο εάν οι κινήσεις αυτές θα είναι αρκετές για να βοηθήσουν τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου στον κόσμο να εξάγει το προϊόν και να αποφύγει ένα σοκ στην αγορά.

Όπως σημειώνει το πρακτορείο, οι ΗΠΑ έχουν χτυπήσει καμπανάκια στην Ε.Ε. εδώ και μήνες για τις κυρώσεις, εκτιμώντας ότι αυτές θα μπορούσαν να φέρουν νέο σοκ. Οι πιέσεις που ασκούνται αφορούν στο να δώσει το μπλοκ τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε ευρωπαϊκές υπηρεσίες, κυρίως ασφάλειες, ώστε να αποφευχθεί άνοδος στις τιμές του πετρελαίου, με το βλέμμα και στις ενδιάμεσες εκλογές στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Για να συμβεί αυτό, οι αγοραστές θα πρέπει να υπογράψουν το αμφιλεγόμενο πλαφόν στην τιμή του πετρελαίου.

Το δίκτυο, ο στόλος και οι «άγνωστοι» ιδιοκτήτες

Αυτό που δείχνει σίγουρο είναι ότι ένα μεγάλο μερίδιο του ρωσικού πετρελαίου διακινείται μέσω ενός περίπλοκου και αρκετές φορές μυστικού δικτύου πλοίων, ιδιοκτητών, λιμανιών και ασφαλών περασμάτων που ελέγχονται από εταιρείες που θέλουν ακόμη να κάνουν μπίζνες με τη Μόσχα.

«Εάν παρατηρήσετε πόσα πλοία έχουν πουληθεί σε άγνωστους αγοραστές τους τελευταίους μήνες είναι ξεκάθαρο ότι χτίζεται ένας στόλος για να μεταφέρει πετρέλαιο» δηλώνει ο Κρίστιαν Ίνγκερσλεβ, εκτελεστικός διευθυντής της εταιρείας Maersk Tankers A/S στην Κοπεγχάγη, η οποία έχει στόλο 170 πλοίων, με κανένα να μην λειτουργεί στη Ρωσία.

Στις 5 Δεκεμβρίου τίθεται σε ισχύ η ευρωπαϊκή απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου και σταματά η προσφορά πλοίων, χρηματοδότησης και ασφαλιστικής κάλυψης σε σχετικές εμπορικές συναλλαγές, με το κεντρικό ερώτημα να παραμένει εάν θα υπάρχουν αρκετά πλοία.

Η ναυτιλιακή Braemar εκτιμά ότι πολλά από τα πλοία που έχουν πουληθεί πρόσφατα θα προστεθούν στα 240 σκάφη που μεταφέρουν τέσσερα εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα από τη Ρωσία στην Άπω Ανατολή. Τα σκάφη που ενεργούν ήδη μετέφεραν μέχρι πρόσφατα πετρέλαιο από το Ιράν και τη Βενεζουέλα, δημιουργώντας έναν σκιώδη στόλο που θα στηρίξει τη Μόσχα.

«Από την έναρξη του πολέμου και με το βλέμμα στην 5η Δεκεμβρίου το εμπόριο τάνκερ έχει ανέβει ιδιαίτερα, με τους νέους πλοιοκτήτες να είναι ανώνυμες εταιρείες με έδρα το Ντουμπάι, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη και την Κύπρο» σημειώνει ο Ανούπ Σινγκ, επικεφαλής της Braemar. Πολλά από αυτά είναι πιο γερασμένα πλοία και θα ενταχθούν στον σκιώδη αυτόν στόλο, με τη στήριξη και της ρωσικής ναυτιλιακής Sovcomflot PJSC.

Από πλοίο σε πλοίο

Επιπρόσθετα, αναμένεται να υπάρξει μια μεγάλη αύξηση σε μεταφορές από πλοίο σε πλοίο πάνω στη θάλασσα, εξαιτίας του κινδύνου των κυρώσεων και της ανάγκης να αποδεσμευτούν μικρότερα φορτία σε μεγαλύτερα τάνκερ για ταξίδια μεγάλων αποστάσεων. Ωστόσο, αυτή είναι και μια μεγάλη οργανωτική πρόκληση, ιδιαίτερα από τη Βαλτική Θάλασσα, εκεί όπου έχει τις μεγαλύτερες εξαγωγικές δυνατότητες η Ρωσία.

Στις μεταφορές από πλοίο σε πλοίο, το ένα σκάφος πραγματοποιεί μανούβρες και συνδέεται μέσω αγωγού με το άλλο. Η διαδικασία μεταφοράς φορτίου μπορεί να κρατήσει έως και δύο ημέρες και συνήθως γίνεται στις καλύτερες δυνατές καιρικές συνθήκες. Μερικές φορές περιλαμβάνει και πολλά διαφορετικά βήματα με τη μεταφορά πετρελαίου από το πρώτο τάνκερ σε μια πλωτή αποθήκη και στη συνέχεια την φόρτωσή του στο μεγαλύτερο πλοίο.

Μυστικές επιχειρήσεις

Το Bloomberg, παράλληλα, επισημαίνει ότι ενώ τα πλοία πλέον απευθείας σε Ευρωπαίους αγοραστές, η Ασία, ιδιαίτερα η Κίνα και η Ινδία, είναι έτοιμες να γίνουν οι βασικοί προορισμοί από την 5η Δεκεμβρίου και μετά.

Μόλις τεθούν σε ισχύ οι κυρώσεις η ευρωπαϊκές θάλασσες θα είναι κλειστές και η δυνατότητα μεταφορών στη Βαλτική θα δεν θα είναι πολύ βοηθητική για τη Ρωσία και τους πελάτες της. Αυτό γιατί το πετρέλαιο που θα προορίζεται για την Ασία ιδανικά θα πρέπει να μεταφορτώνεται σε μεγάλα τάνκερ, τα οποία λόγω μεγέθους δεν μπορούν να βγουν από τη Βαλτική φορτωμένα.

Την ώρα που ορισμένοι ενδιαφερόμενοι έχουν προτείνει περιοχές όπως το Γιβραλτάρ και η Θέουτα για να γίνουν αυτές οι από πλοίο σε πλοίο μεταφορτώσεις, άλλοι εκφράσουν αμφιβολίες, επισημαίνοντας τις δεσμούς των περιοχών αυτών με Βρεανία και Ισπανία.

Ακόμη μια εναλλακτική επιλογή θα ήταν να γίνουν αυτά σε ανοιχτές θάλασσες, ακόμη και στη μέση του Ατλαντικού, εκεί όπου δεν έχει η Ε.Ε. δικαιοδοσία. Οι άγνωστοι ιδιοκτήτες των πλοίων προσανατολίζονται σε μια περιοχή στη μέση του Βορείου Ατλαντικού, σε ένα αρχιπέλαγος κοντά στις Αζόρες.

Παρά το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αυτές είναι κοστοβόρες και έχουν μεγάλο ρίσκο, η πρακτική αυτή θεωρείται κομβικής σημασίας για να συνεχιστεί η ροή του ρωσικού αργού. Δεν είναι, άλλωστε, σπάνιες τέτοιες «μυστικές» πρακτικές για να βοηθηθούν κράτη που είναι σε καθεστώς κυρώσεων, και άνθρωποι που γνωρίζουν το εμπόριο δεν αποκλείουν να υπάρξουν τέτοιες μεταφορτώσεις τόσο στη Βαλτική όσο και σε εναλλακτικά σημεία.

Γρήγορο εμπόριο

Τους τελευταίους μήνες έχει παρατηρηθεί μεγάλη άνθηση στην αγορά μεταχειρισμένων τάνκερ, με τις αγορές να επικεντρώνονται ακριβώς στον τύπο πλοίων που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά από τέτοιους τερματικούς σταθμούς.

Ένας τέτοιος τύπος είναι το Aframaxes το μικρότερο τάνκερ στο διεθνές εμπόριο το οποίο μπορεί να μεταφέρει περίπου 650,000 με 750,000 βαρέλια πετρελαίου σε ρηχά νερά και από ρηχά λιμάνια.

Τα Aframaxes έχουν και τη δυνατότητα να κινούνται σπάζοντας τους πάγους και αναμένεται να έχουν κεντρικό ρόλο στις εξαγωγές από τη Βαλτική αυτόν τον χειμώνα. Τα πλοία, μάλιστα, πιάνουν, πλέον, τη διπλάσια τιμή σε σχέση με πριν από ένα χρόνο, όμως οι νέοι ιδιοκτήτες κρατούν κρυφές τις ταυτότητές τους.

Στελέχη της ναυτιλιακής αγοράς, παράλληλα, έχουν παρατηρήσει μια αύξηση στις αγοραπωλησίες Aframaxes που είναι 15 ετών και παλαιότερα, καθώς ορισμένα από αυτά αναμένεται να εμφανιστούν στην ανατολική Σιβηρία και θα κινούνται με κατεύθυνση την Κίνα και την Ινδία.

Ασφάλεια και διχασμός

Κι εάν όλα αυτά δεν είναι ήδη αρκετά περίπλοκα, πολλά από τα προβλήματα αναμένεται να διογκωθούν από τις δυσκολίες στην εξεύρεση των κατάλληλων ασφαλιστικών συμβολαίων.

Τα περισσότερα τάνκερ είναι ασφαλισμένα για διαρροές πετρελαίου σε μεγάλες εταιρείες που έχουν βάσει την Ευρώπη. Στις κυρώσεις της Ε.Ε., όμως, οι εταιρείες αυτές υποχρεώνονται να σταματήσουν να παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη, άρα αναζητείται κι εδώ εναλλακτική.

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει ακολουθήσει ακόμη την Ε.Ε. κάτι που σημαίνει ότι βρετανικές εταιρείες θα μπορούν να παρέχουν κάποια κάλυψη. Ένα πλαφόν στην τιμή του πετρελαίου θα κάνει της ευρωπαϊκές υπηρεσίες, αλλά και την ασφάλιση, προσβάσιμα σε εταιρείες που συμμορφώνονται με το πλαφόν.

Ασχέτως με το εάν η Ρωσία θα συμμορφωθεί με το μέτρο, η συμμετοχή της Ε.Ε. δεν είναι καθόλου εύκολη. Όταν υπογράφηκε το μπλοκ είχε δύο βασικούς όρους:

• Πρώτον πρέπει να ενσωματωθούν στο μέτρο όλες οι ναυτιλιακές εταιρείες, ανάμεσά τους και ο τεράστιος ελληνικός στόλος. Με άλλα λόγια, ένας έμπορος θα μπορεί, θεωρητικά, να νοικιάσει ελληνικό τάνκερ, μόνο εάν επιβάλει πλαφόν στην τιμή του πετρελαίου.
• Δεύτερον, οι κανόνες της Ε.Ε. αναφέρουν ότι οπουδήποτε στον κόσμο, ένα τάνκερ δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στις ασφάλειες και εγγυήσεις του μπλοκ εάν αγοράσουν ή μεταφέρουν πετρέλαιο που δεν έχει την τιμή του πλαφόν.

Η Ευρώπη, άλλωστε, είναι το επίκεντρο για τις ασφάλειες και τις εγγυήσεις και χωρίς αυτές οι ιδιοκτήτες κινδυνεύουν να μην είναι καλυμμένοι από περιπτώσεις διαρροών. Αυτό κάνει την συμμόρφωση με τις κυρώσεις της Ε.Ε. και το πλαφόν ένα ιδιαίτερα διχαστικό και αβέβαιο θέμα για τους ιδιοκτήτες τάνκερ.

Η εφαρμογή του πλαφόν από την Ε.Ε. δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και εξαρτάται και από τις αποφάσεις των G7.