Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε σήμερα ότι δεν θα υπάρξει υποχώρηση όσον αφορά τη συμφωνία για την απόκτηση του συστήματος αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας ρωσικής κατασκευής S-400, προσθέτοντας ότι “τα βλέμματα είναι στραμμένα στη διαδικασία παράδοσης”, η οποία αναμένεται να γίνει κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου.

Οι ΗΠΑ έχουν προειδοποιήσει ότι θα επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία αν προχωρήσει στην υλοποίηση της συμφωνίας για την απόκτηση των S-400. Ωστόσο η Τουρκία έχει απορρίψει τις προειδοποιήσεις αυτές και έχει δηλώσει ότι δεν θα υποχωρήσει. Οι σχέσεις μεταξύ των συμμάχων στο ΝΑΤΟ έχουν ενταθεί.

Σε δηλώσεις που έκανε πριν από τις συνομιλίες που αναμένεται να έχει με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στο περιθώριο της συνόδου της Ομάδας των Είκοσι (G20) στην Ιαπωνία, ο πρόεδρος Ερντογάν σημείωσε επίσης ότι είναι σημαντικό να ολοκληρωθεί ο πρώτος αντιδραστήρας στον πυρηνικό σταθμό του Άκουγιου ως το 2023. Ο Ερντογάν αναμένεται επίσης να συναντηθεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στην Οσάκα, όπου διεξάγεται η σύνοδος της G20.

«Λαβωμένος» ο Ερντογάν στην G20, μετά την ήττα  στην Κωνσταντινούπολη

Με μία πρώτη ματιά, ο Ταγίπ μαρσάρει, ενώ η Λευκωσία και η Αθήνα βρίσκονται σε αναμονή. Μήπως, όμως, επιταχύνει προς τον γκρεμό, καθώς γνωρίζει ότι ο πολιτικός του χρόνος στερεύει και αν ναι, πόσο επικίνδυνος μπορεί να αποβεί για τα ελληνικά συμφέροντα μέχρι την πτώση του;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο χρόνος κυλάει αντίστροφα για την ημερομηνία παράδοσης των ρωσικών πυραύλων S-400 στην Τουρκία. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές, το αποτέλεσμα της συνάντησης του Ταγίπ Ερντογάν με τον Αμερικάνο ομόλογό του, στο περιθώριο της Συνόδου G20 στην Οσάκα της Ιαπωνίας, δεν είναι γνωστό. Οι δύο πρόεδροι είχαν μια πρώτη επαφή σε καλό κλίμα, όπως φάνηκε τουλάχιστον από την φωτογραφία που δόθηκε στη δημοσιότητα. Παρά τις αντιπαραθέσεις τους, άφησαν ανοικτό το ενδεχόμενο και για νέα συνάντηση τον Ιούλιο. Το πώς θα εξελιχθεί η διαπραγμάτευση Τραμπ-Ερντογάν θα κριθεί από μια σειρά ζητήματα στη Μέση Ανατολή, αλλά και τα ελληνικού ενδιαφέροντος ζητήματα στην κυπριακή ΑΟΖ και στο Αιγαίο.

Θα κρίνει, όμως, την κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας; Ειδικά μετά την ήττα του στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης, ο Τούρκος πρόεδρος είναι αντιμέτωπος με τις απαρχές ενός κύματος αμφισβήτησης, αν όχι εχθρότητας από ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του εκλογικού σώματος. Είναι λοιπόν προφανές δεν έχει περιθώρια να υποχωρήσει στο ζήτημα των S-400, όπως απαιτούν οι Αμερικανοί. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν πήγε στην Ιαπωνία με μία σειρά εναλλακτικών προτάσεων όσον αφορά την τύχη των ρωσικών πυραύλων. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, όμως, καμία δεν προβλέπει την ακύρωση της παράδοσης, όπως απαιτεί η Ουάσιγκτον. Με άλλα λόγια, το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές μοιάζει αγεφύρωτο, έστω κι αν αυτό δεν ομολογείται ευθέως. Όσο ο Ερντογάν δεν έχει περιθώρια να κάνει πίσω, άλλο τόσο είναι αδύνατον για τις ΗΠΑ να αποδεχτούν την εγκατάσταση των ρωσικών πυραύλων, μετά τον ισχυρό πολιτικό συμβολισμό που έχει προσλάβει αυτή η υπόθεση και για την υπερδύναμη.

Κάτι αλλάζει στην Τουρκία…

Επανερχόμενοι στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Τουρκίας, είναι ξεκάθαρο ότι κάτι αλλάζει εκεί. Η πολυετής πολιτική ηγεμονία του νεοσουλτάνου ρηγματώνεται. Ενδεικτική δεν είναι τόσο η νίκη του Εκρέμ Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη, όσο ο τρόπος που αυτή έγινε δεκτή. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες κατέκλυσαν την πόλη, πανηγυρίζοντας σε ημιέξαλλη κατάσταση. Κρίνοντας από τα συνθήματά τους δεν γιόρταζαν τόσο την επικράτηση του Ιμάμογλου, όσο την ήττα του Ερντογάν, όλα όσα αυτή η εκλογική ήττα συμβολίζει και προδιαγράφει: μία ρωγμή στο μέχρι πρότινος απόρθητο πολιτικό οικοδόμημα του Τούρκου προέδρου. Ρωγμή, οι συνέπειες των οποίας εκ των πραγμάτων διασυνδέονται με την ένταση που επικρατεί στις σχέσεις της Τουρκίας τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την ΕΕ.

Το γόητρο του Ερντογάν τραυματίστηκε όχι μόνο από το γεγονός ότι έχασε την Κωνσταντινούπολη, τη μεγαλύτερη και πλουσιότερη πόλη της Τουρκίας, μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες. Κυρίως επειδή για πρώτη φορά είδε να μην αποδίδει η επικοινωνιακή τακτική του και η άμεση προσωπική εμπλοκή του. Ο κυβερνητικός μηχανισμός επιστρατεύτηκε για να βοηθήσει την ιδιαίτερα σκληρή προεκλογική εκστρατεία του κυβερνητικού υποψήφιου Μπιναλί Γιλντιρίμ, την οποία ουσιαστικά διεξήγαγε ο ίδιος ο Ερντογάν. Κατά τη διάρκειά της, μάλιστα, επιχείρησε να αποδημήσει το προφίλ του Ιμάμογλου, ενεργοποιώντας τα φοβικά ένστικτα της τουρκικής κοινωνίας. Μεταξύ άλλων, τον κατηγόρησαν ότι είναι ελληνικής καταγωγής(!) και ως εκ τούτου εθνικά ύποπτος, ύποπτος να παραδώσει την Πόλη στην Ελλάδα! Ένα πρωτοσέλιδο ελληνικής εφημερίδας με τίτλο «Μία ημέρα με τον Πόντιο που πήρε την πόλη από τον Ερντογάν» αποτέλεσε τη βάση για το αφήγημα που γύρευε εναγωνίως ο Τούρκος πρόεδρος με σκοπό να σπιλώσει τον αντίπαλό του. Πράγματι, ο Ιμάμογλου κατάγεται από την ευρύτερη περιοχή του Πόντου, την Τραπεζούντα. Αυτό τον καθιστά τόσο Έλληνα όσο και τον Ερντογάν, ο οποίος επίσης κατάγεται από τον Πόντο και το χωριό Ποταμιά. Ο Ιμάμογλου απάντησε, παρουσιάζοντας την ανθελληνική δράση του παππού του, ο οποίος βραβεύτηκε για την δράση του στον ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1922!

Η ήττα του διδύμου Γιλντιρίμ-Ερντογάν απέδειξε ότι ο τελευταίος υποτίμησε το εκλογικό σώμα της Κωνσταντινούπολης, επενδύοντας στα εθνικιστικά αντανακλαστικά. Και βέβαια υπερτίμησε την δική του πολιτική και εκλογική επιρροή. Στην πραγματικότητα, η πολιτική απομυθοποίηση του Ερντογάν έχει ήδη αρχίσει και παίρνει διαστάσεις. Είναι ενδεικτικό ότι δύο άλλοτε στενοί συνεργάτες του και κορυφαία ιδρυτικά στελέχη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ο πρώην πρωθυπουργός και Πρόεδρος Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αλί Μπαμπατζάν σχεδιάζουν να ιδρύσουν αντίπαλο πολιτικό κόμμα εντός του έτους στο πλαίσιο του νεοοθωμανικού ρεύματος. Τους δυο ακολουθούν και άλλα ανώτατα στελέχη αυτού του ρεύματος που έχουν αποστασιοποιηθεί ή παραμεριστεί από τον Ερντογάν. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές η πλειονότητα των ιδρυτικών στελεχών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης θεωρούν καταστροφική την αντιδυτική πολιτική του άλλοτε πρώτου μεταξύ ίσων Ερντογάν. Σύμφωνα με πληροφορίες, το νέο κόμμα θα ιδρυθεί πιθανότατα το φθινόπωρο. Μένει να αποδειχθεί εάν σε επόμενη φάση θα συμμετάσχουν και άλλα κορυφαία στελέχη, όπως ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Σαν να μην έφτανε αυτό, η τουρκική αντιπολίτευση ειρωνεύεται τον Πρόεδρο της Τουρκίας μέσω του Game of Thrones. Η πρόεδρος του “Καλού Κόμματος” Μεράλ Ακσενέρ (προέκυψε από διάσπαση του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης ή αλλιώς των Γκρίζων Λύκων),μιλώντας στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος της και απευθυνόμενη στον Ερντογάν είπε: “winter is coming”. Άραγε έρχεται ο χειμώνας, δηλαδή η δύση του Τούρκου Προέδρου;

Στα προβλήματα του Ερντογάν πρέπει να προστεθεί και η οικονομική κρίση, την οποία πυροδότησαν ατύπως οι Αμερικανοί, υπονομεύοντας εδώ και δύο σχεδόν χρόνια το τουρκικό νόμισμα. Τώρα πια η ύφεση, η ανεργία και ο πληθωρισμός ταλανίζουν την τουρκική κοινωνία, ροκανίζοντας την πολιτική και εκλογική επιρροή του Ερντογάν, Σε περίπτωση που οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφασίσουν να τιμωρήσουν την Τουρκία ακόμα και με την επιβολή των πιο περιορισμένων κυρώσεων, η οικονομία της θα κατρακυλήσει ακόμα πιο κάτω. Το εάν, όμως, η Ουάσιγκτον θα περάσει από τις πλαγιοκοπήσεις σε μία πολιτική ρήξης με την Τουρκία του Ερντογάν θα το δούμε μέσα στον Ιούλιο.

Θα κλιμακωθούν οι τουρκικές ενέργειες;

Άμεσα θα φανεί και το τί πρέπει να αναμένει κανείς από τον λαβωμένο Ερντογάν σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Πηγές του υπουργείου εξωτερικών, γνωρίζουν ότι μετά την άσκηση ασφυκτικής πίεσης, ο Τούρκος πρόεδρος θα επιχειρήσει να σύρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μία κουρασμένη Κύπρο, ώστε να επιτύχει συνεκμετάλλευση της κυπριακής ΑΟΖ. Στόχος, άλλωστε, αλλά και πάγια τουρκική τακτική είναι ο εκφοβισμός που οδηγεί σταδιακά στην επιβολή τετελεσμένων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η μοιρασιά ήταν ανέκαθεν και στα σχέδια των Ηνωμένων Πολιτειών. Η συν διαχείριση των υδρογονανθράκων της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας, παρ’ ότι η Τουρκία δεν διαθέτει υδρογονάνθρακες, κατά τη γνώμη της Ουάσινγκτον θα κράταγε ικανοποιημένη την Τουρκία, μακριά από την Ρωσική αγκάλη. Στελέχη της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και του ΥΠΕΞ εκφράζουν την πεποίθησή τους ότι οι τουρκικές ενέργειες θα κλιμακωθούν.

Αναμένεται η κάθοδος του δεύτερου γεωτρύπανου ”Γιαβούζ”. Η τουρκική εταιρεία πετρελαίων ΤΡΑΟ ήδη επιβεβαίωσε ότι το γεωτρύπανο θα ρίξει άγκυρα στο κόλπο της κατεχόμενης Καρπασίας, στο ανατολικό άκρο της Κύπρου. Το ερώτημα που απομένει είναι αν η Τουρκία θα φτάσει να στείλει το ”Γιαβούζ” στο Καστελόριζο για γεώτρηση. Μπορεί στην Αθήνα να αποκλείουν μία τέτοια εξέλιξη, με φράσεις του τύπου «δεν θα τολμούσαν». Στις Βρυξέλλες, όμως, κάτι τέτοιο θεωρείται όχι απλά πιθανή εξέλιξη, αλλά και άμεση, τοποθετώντας την στο τέλος αυτού του καλοκαιριού ή στις αρχές του Φθινοπώρου. Έχοντας απόλυτη συνείδηση της στρατηγικής σημασίας του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελόριζου, οι Τούρκοι, εκτός των άλλων, επιχειρούν να το αποκόψουν από την αλυσίδα των ελληνικών νησιών του Αιγαίου. Ενδεικτικό είναι ότι όταν τα κλιμάκια των δύο χωρών πραγματοποίησαν διερευνητικές επαφές, η Άγκυρα ζητούσε επιμόνως το Καστελόριζο να εξαιρεθεί από τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, με το επιχείρημα ότι ανήκει στη Μεσόγειο κι όχι στο Αιγαίο. Λαμβάνοντας υπόψιν τους όλα τα παραπάνω, όλο και πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η Αθήνα και η ελληνική κυβέρνηση δεν πρέπει να περιοριστεί στις προειδοποιήσεις, αλλά να καταθέσει τις συντεταγμένες των εξωτερικών ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Κάτι που έχει σκοπίμως αποφύγει για να μην ρίξει λάδι στη φωτιά…