*Έλσα Μπάρδα – Κλινικός Ψυχολόγος – Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να παραπονεθούν για ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό στην εξωτερική τους εμφάνιση, το οποίο θα προτιμούσαν να ήταν διαφορετικό π.χ. μεγάλη μύτη, πεταχτά αυτιά, μικρά χείλια κτλ. Όταν αυτό το παράπονο παίρνει την μορφή έμμονης ιδέας και επηρεάζει αρνητικά την λειτουργικότητα του ανθρώπου, τότε ενδεχόμενος να είναι ανησυχητικό σημάδι.

H Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας (ΔΣΔ – Body Dysmorphic Disorder, BDD), η οποία, σύμφωνα με το DSM–IV, ανήκει στην κατηγορία των διαταραχών του ιδεοψυχαναγκαστικού φάσματος, αφορά τις έμμονες σκέψεις σχετικά με συγκεκριμένα σημεία του σώματος που το άτομο θεωρεί αντιαισθητικά, άσχημα, ακόμα και αφύσικα -σε ορισμένες περιπτώσεις αφορά και μη ορατά ελαττώματα. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι πιο συνήθεις περιοχές αφορούν το δέρμα (ουλές ρυτίδες, ακμή κτλ), την τριχοφυΐα και την μύτη, καθώς επίσης το σωματικό βάρος και την ασυμμετρία σώματος -π.χ. μάτια κτλ.

Ο φόβος της εξωτερικής εμφάνισης…

«Tι σκέφτονται οι άλλοι για την εμφάνισή μου; Γιατί γεννήθηκα με ελαττώματα; Δεν είναι δίκαιο…»

Ο Enrico Morselli αποκαλούσε τη διαταραχή «δυσμορφοφοβία», καθώς ο ασθενής διακατέχεται από φόβο, συζητώντας επί καθημερινής βάσης για το φυσικό του ελάττωμα. Ως αποτέλεσμα, το αίσθημα της απελπισίας τον οδηγεί στην απομόνωση και την έκπτωση της ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας -συνεπώς σε φτωχή ποιότητα ζωής και, σε ακραίες περιπτώσεις, σε αυτοκτονικές τάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι φοβικές σκέψεις μπορεί να εξελιχθούν και σε άλλες διαταραχές που σχετίζονται με την εμφάνιση, όπως ανορεξία ή βουλιμία.

Παρότι τα αίτια της διαταραχής σωματικής δυσμορφίας δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμα, μελέτες εχουν δείξει ότι στην πλειοψηφία η έναρξη της διαταραχής αρχίζει την περίοδο της εφηβείας, καθώς εκείνη την περίοδο τα χαρακτηριστικά του σώματος υπόκεινται στις μεγαλύτερες αλλαγές. Η χαμηλή αυτοεικόνα και η ανασφάλεια μπορεί να οδηγήσει τους έφηβους να θεωρήσουν ως σωματική παραμόρφωση ένα χαρακτηριστικό του σώματός τους. Σαφώς μεγάλο ρόλο παίζουν και τα πρότυπα που επιβάλλονται από την κοινωνία -π.χ. τι θεωρείται ελκυστικό και τι όχι.

Ο ρόλος του καθρέφτη στην διαστρεβλωμένα παραμορφωμένη εικόνα του εαυτού

Η επιλεκτική προσοχή και εστίαση σε συγκεκριμένα σημεία -π.χ. ψεγάδια της εξωτερικής αναπαράστασης (στον καθρέφτη)- οδηγεί το άτομο στο να αντιλαμβάνεται ως μεγεθυμένα ορισμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Εντούτοις, το άτομο δημιουργεί μια νοητική αναπαράσταση διαστρεβλωμένη σε σχέση με την πραγματικότητα, θεωρώντας το ψεγάδι τερατώδες.

Οι πιστοί μου αναγνώστες θα θυμάστε το άρθρο σχετικά με την γνωστική ασυμφωνία, η οποία οδηγεί σε αίσθημα δυσφορίας. Στην συγκεκριμένη διαταραχή υπάρχει ασυμφωνία ανάμεσα στην πραγματική και στην ιδανική εικόνα των εξωτερικών χαρακτηριστικών, οδηγώντας με την σειρά της σε μη ρεαλιστικές αρνητικές σκέψεις και μελαγχολία. Ο άνθρωπος, στην προσπάθεια να μειώσει την ασυμφωνία, είτε θα υιοθετήσει τελετουργικές συμπεριφορές που φτάνουν στο σημείο ψυχαναγκασμού -π.χ. να κοιτάζεται στον καθρέφτη συνέχεια- είτε θα περιορίσει τις κοινωνικές του επαφές, διότι ντρέπεται για την εξωτερική του εμφάνιση.

Επιδημιολογικές έρευνες και συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές

H Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας κυμαίνεται σε ποσοστό 0,7%-2,4% στο γενικό πληθυσμό. Η συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί μαζί με διατροφικές διαταραχές (νευρική ανορεξία, βουλιμία, αυτοτραυματισμό) ή να εκφραστεί παθητικά, οδηγώντας στην κοινωνική απόσυρση.

Συννοσηρότητα έχει παρατηρηθεί με μείζονα κατάθλιψη, κοινωνική φοβία και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Έρευνα που διεξήχθη με επικεφαλής τον καθηγητή Phillips, έδειξε ένα ποσοστό από 27% έως και 76,4% των ατόμων με ΔΣΔ να αναζητούν καλλυντικές/αισθητικές λύσεις, για να ανακουφίσουν τις ανησυχίες τους, συμπεριλαμβανομένων των χειρουργικών και δερματολογικών διαδικασιών, με ανέφικτη ικανοποίηση.

Το κλειδί για την ανάπτυξη μιας θετικής εικόνας σώματος, είναι να ανακαλύψετε τι σας αρέσει στο σώμα σας

«Για να ξεπερασετε την σωματική δυσμορφία, θα πρέπει να αναγνώρισετε την δική σας μεγαλοπρέπεια»

Ο Neziroglu και οι συνεργάτες του υποστηρίζουν ότι τα άτομα με ΔΣΔ θεωρούν ότι η εμφάνισή τους είναι ό,τι πιο σημαντικό για την ευτυχία τους -π.χ. «επιτρέπω στον εαυτό μου να είμαι ευτυχισμένος, μόνο εάν βελτιώσω την εμφάνισή μου». Η εμφάνιση δεν είναι ο μόνος τρόπος, με τον οποίο μπορεί κάποιος να πετύχει τους προσωπικούς του στόχους.

Τα άτομα με ΔΣΔ, προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές σκέψεις, θα πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος και τον φόβο για την γνώμη των άλλων και να βελτιώσουν την γενική στάση τους απέναντι στην εικόνα του σώματός τους, προκειμένου να μειώσουν και να εξαλείψουν τις ιδεοληπτικές και καταναγκαστικές συμπεριφορές. Η θεραπεία στην συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να συνεχιστεί για χρόνια.

– Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
– email. [email protected]

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.