Moody’s: «Ελλάδα & Κύπρος θα έχουν την μεγαλύτερη ανάπτυξη στην ΕΕ την επόμενη 10ετία» – Τι λέει ο κύκλος «Κοντράντιεφ»
Είναι σαφές πως κάτι αλλάζει ως προς την Ελλάδα μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης την οποία οι αγορές την έχουν δει ως πολύ θετική για την ανάπτυξη και την προσέλκυση επενδύσεων.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s αναφέρει Ελλάδα και Κύπρο «ως τις χώρες με τη μεγαλύτερη δυνητική ανάπτυξη την επόμενη δεκαετία στην Ευρωπαϊκή Ένωση»
Στην έκθεσή του ο Moody’s υπογραμμίζει πως η οικονομική ανάπτυξη στην Ευρώπη είναι «χαμηλή και αβέβαιη», σημειώνοντας ότι τα κράτη – μέλη θα είναι πιο ευάλωτα σε ένα «γεγονός-σοκ».
«Αν και ο ρυθμός ανάπτυξης θα διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η ευρύτερη τάση μεταξύ των μελών είναι η επιβράδυνση της ανάπτυξης ή η παραμονή της σε υποτονικά επίπεδα τη δεκαετία του 2020» σημειώνει ο συντάκτης της έκθεσης, Πίτερ Μπράιμαν, προσθέτοντας ότι «οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης επιβαρύνουν το outlook για την οικονομική ισχύ και κάνουν πιο δύσκολο για τα κράτη να έχουν και να αποπληρώσουν υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος».
Παράλληλα, σημειώνει πως η Ελλάδα ενδέχεται να παραμείνει η χώρα με την πιο αργή ανάπτυξη, ενώ στην έκθεση τονίζεται πως η Μάλτα και η Ιρλανδία αναμένεται να γνωρίσουν τη μεγαλύτερη πτώση, αν και οι δύο εκτιμάται ότι θα παραμείνουν μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων οικονομιών της ΕΕ.
Κάποιος βέβαια θα ρωτήσει εύλογα: Μα είμαστε καλύτερα από το 2009 ώστε τώρα να μας δανείζουν οι αγορές φθηνότερα και από τους Αμερικανούς; Η απάντηση είναι όχι.
Τα χάλια της ελληνικής οικονομίας είναι γνωστά, αυτό που έχει αλλάξει όμως είναι η στάση των ξένων επειδή η Ελλάδα είναι τώρα πιο σημαντική λόγω του γεγονότος ότι η Τουρκία «κοιτάζει» προς άλλες κατευθύνσεις πλην της δυτικής…
Αξίζει να σημειώσουμε πάντως ότι η ελληνική ανάπτυξη για τα επόμενα 10 χρόνια προβλέπεται και τους περιβόητους κύκλους «Κοντράτιεφ»
Είναι ο πρώτος άνθρωπος που απέδειξε την ύπαρξη μακριών κυμάτων στην οικονομία, στις αρχές του 20ου αιώνα, μέσα από τη μελέτη της εξέλιξης των επιτοκίων, των μισθών, των τιμών των αγαθών, του εξωτερικού εμπορίου και της παραγωγής άνθρακα και σιδήρου.
Συγκεκριμένα, υποστήριξε ότι πέρα από τους βραχύβιους επιχειρηματικούς κύκλους, υπάρχει και ένα μεγάλος πεντηκονταετής κύκλος στον οποίο τα σημαντικότερα σημεία καμπής συνδέονται με βασικές αλλαγές του καπιταλισμού και μεγάλες συγκρούσεις.
Η θεωρία του οδήγησε στην κατανόηση των λόγων μεταπήδησης της οικονομίας σε μία ξαφνική φάση αλλαγών και καπιταλιστικής κρίσης και πώς η οικονομία αλλάζει μορφές ως αντίδραση στην κρίση. Σύμφωνα με τον Κοντράτιεφ, η παγκόσμια οικονομία ακολουθεί ένα κυκλικό ρυθμό ανάπτυξης.
Συγκεκριμένα, κάθε κύκλος ξεκινά από μια εικοσιπενταετή φάση ανόδου που οφείλεται στην εμφάνιση νέων τεχνολογιών και υψηλών επενδύσεων και χαρακτηρίζεται από την στροφή του κεφαλαίου στις βιομηχανίες παραγωγής.
Στη συνέχεια, ακολουθεί μια ίσης διάρκειας φάση καθόδου που καταλήγει σε οικονομική κρίση και το κεφάλαιο συσσωρεύεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Κάθε κύκλος χαρακτηρίζεται από τις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες και δεν αποτελεί επανάληψη του προηγούμενου.
Υποστηρίζει ότι αφορμή των νέων κυμάτων αποτελεί η ευρεία διάδοση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών και συνακόλουθα η αυξημένη διαθεσιμότητα χρήματος. Έτσι, καταλήγει ότι η βασική αιτία είναι ο γρήγορος ρυθμός συσσώρευσης κεφαλαίου σε σχέση με τον ρυθμό επένδυσής του κατά τη διάρκεια της τελευταίας ύφεσης του προηγούμενου κύκλου.
Η θεωρία του Κοντράτιεφ έχει δεχθεί πολλές κριτικές, οι σημαντικότερες των οποίων είναι ότι δεν ανέλυσε αρκετά διεξοδικά την δυναμική των κεφαλαιακών επενδύσεων, την οποία θεωρεί ως κινητήρια δύναμη των κύκλων, δεν υπολόγισε την αλληλεπίδραση με τον μη καπιταλιστικό κόσμο και δεν κατάφερε να εξηγήσει την σημασία των μεγάλων κυμάτων για την μετέπειτα καπιταλιστική εξέλιξη.
Έχει πολύ ενδιαφέρον το παρακάτω άρθρο ανάλυση των «κύκλων Κοντράτιεφ» από το pressing.gr
Ο Ρώσος οικονοµολόγος, στον οποίο ο ηγέτης της ΕΣΣΔ µε το προσωνύµιο «ατσάλι» (σ.σ.: «Στάλιν» σηµαίνει «βαµµένο, σκληρό, ατσάλι») είχε αναθέσει να βρει πώς θα πεθάνει ο Καπιταλισµός µέσα από την Κρίση του, προτίµησε, δυστυχώς για αυτόν, την επιστηµονική αλήθεια από την αυτόµατη πειθάρχηση στις εντολές. Όσο και αν το αντίθετο θα του έσωζε την ζωή…
«Ο Νικολάϊ Κοντράτιεφ (1892-1938) ήταν Ρώσος οικονοµολόγος, από τους σηµαντικότερους της περιόδου του Μεσοπολέµου. Βασική του θεωρία είναι ότι οι καπιταλιστικές οικονοµίες διανύουν µεγάλες ανοδικές περιόδους που ακολουθούνται από αντίστοιχες συρρίκνωσης, οι δε οικονοµικοί τους κύκλοι διαρκούν περίπου πέντε δεκαετίες.
Ο Κοντράτιεφ αναγνώρισε τέσσερεις διακριτές φάσεις οι οποίες ακολουθούν η µία την άλλη και τις περιέγραψε ως εξής:
α) περίοδος πληθωριστικής αύξησης,
β) περίοδος στασιµοπληθωρισµού,
γ) περίοδος αντιπληθωριστικής αύξησης, και τέλος
δ) µεγάλη ύφεση.
Οι περίοδοι αυτές ονοµάζονται µε γλαφυρό τρόπο και (οικονοµικές) “εποχές”:
άνοιξη (πληθωριστική αύξηση),
καλοκαίρι (στασιµοπληθωρισµός, µικρή ύφεση),
φθινόπωρο (αντιπληθωριστική αύξηση, κορύφωση) και τέλος
χειµώνας (µεγάλη ύφεση)».
Η Κρίση Και η ανάπτυξη
Εξόριστος µε δικαστική απόφαση σε γκουλάγκ ύστερα από την άρνησή του να… προβλέψει το νοµοτελειακό τέλος του Καπιταλισµού, ο Κοντράτιεφ υποστήριζε ότι πρώτες στην Κρίση µπαίνουν οι πιο προχωρηµένες τεχνολογικά εταιρείες, παράδοξο που οφείλεται στη δυσαρµονία τους µε τα τεχνολογικά µέσα της υπόλοιπης Οικονοµίας. Η Κρίση, δε, σε αυτές λειτουργεί ως καταλύτης για τη διασπορά της τεχνογνωσίας στο όλο παραγωγικό δυναµικό. Π.χ. το 1929 κτυπήθηκαν οι µεγάλες εταιρείες και εκείνες που είχαν ακριβώς µπει στη βιοµηχανοποίηση της παραγωγής. Η λύση της Κρίσης (τους) έφερε τις µηχανές στην καθηµερινότητα όλων, µε τις µηχανές να αναλαµβάνουν πλέον τον κύριο ρόλο στη διαδικασία της παραγωγής.
Αν δοκιµάσουµε να κάνουµε µια «µηχανιστικού τύπου» µεταφορά στο σήµερα, θα λέγαµε ότι πρώτες κτυπήθηκαν ή θα κτυπηθούν οι εταιρείες που χρησιµοποιούσαν τη νέα τεχνολογία της εποχής.
Πιο ευάλωτες στην κρίση, δηλαδή, είναι οι επιχειρήσεις που βασίζουν µεγάλο µέρος της καθηµερινής τους λειτουργίας και µελλοντικής ανάπτυξης στα κοµπιούτερ τελευταίας γενιάς –από τις χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις έως τον Τύπο. Κι αν συνεχίσουµε τον παραλληλισµό, µπορούµε βάσιµα να πιστεύουµε ότι το «αύριο» θα φέρει –µε οδυνηρό, είναι αλήθεια, για εκείνες τρόπο– την πλήρη µεταφορά της ροµποτικής τεχνολογίας σε κάθε έκφανση και τοµέα της οικονοµικής ζωής… Θα έχουµε από cyber…. αγρότες έως κυβερνοϋφαντουργίες!
Μία σφαίρα για σένα
Η ποινή που είχε επιβληθεί στον οικονοµολόγο που προτίµησε την επιστηµονικότητα από την κοµµατική νοµιµοφροσύνη ήταν πολυετής εξορία. Παρ’ όλα αυτά, ένα βράδυ, κάποιος σοβιετικός φρουρός τον οδήγησε ως τον τόπο των εκτελέσεων και εκεί µε µία σφαίρα τερµάτισε τη ζωή και τη δράση του.
Ο Κοντράτιεφ άφησε πίσω του τέσσερα βιβλία µε οικονοµικές µελέτες που το περιεχόµενό τους δεν δηµοσιοποιήθηκε ποτέ. Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε, θεωρούν οι µελετητές του έργου του, ίσως και να παίρναµε αρκετές ιδέες που θα µας βοηθούσαν να αντιµετωπίσουµε το δύσκολο σήµερα.
Αξίζει βέβαια να σηµειωθεί ότι η µεγάλη πλειονότητα των σύγχρονων οικονοµολόγων έχει αξιολογήσει την κρίση που οι χώρες του πλανήτη σήµερα βιώνουµε ως κλασική κυκλική, σαν όλες τις άλλες που εµφανίζονται σε χρονικά διαστήµατα 8-20 ετών. Πιστεύουν ότι η κρίση κατά βάση εντοπίζεται στη διαφοροποίηση των όρων του νοµισµατοπιστωτικού συστήµατος, πράγµα που σε δεύτερη φάση επηρέασε και την πραγµατική οικονοµία». Ο Κοντράτιεφ ίσως και να διαφωνούσε…
ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ ΤΟΥ Ν. ΚΟΝΤΡΑΤΙΕΦ
«Οι µεγάλοι κύκλοι της οικονοµικής συγκυρίας»
«Η σύγχρονη οικονοµική θεωρία γνωρίζει µόνο κύκλους διάρκειας 7-11 χρόνων. Ωστόσο, στην πραγµατικότητα, πλάι σ’ αυτούς τους κύκλους, όπως φαίνεται, υπάρχουν και άλλοι κύκλοι της οικονοµικής δυναµικής διάρκειας περίπου 48-55 χρόνων. Τους ονοµάζουµε µεγάλους οικονοµικούς κύκλους.
Τα βασικά συµπεράσµατα της µελέτης είναι δυνατό να συµπυκνωθούν στο εξής: τα περισσότερα δεδοµένα δείχνουν την ύπαρξη κυκλικών κυµάτων διάρκειας 48-55 χρόνων. Οι περίοδοι διακυµάνσεων που προέρχονται από διάφορα δεδοµένα συµπίπτουν αρκετά µεταξύ τους, ενώ οι αποκλίσεις τους µόνο σε µεµονωµένες περιπτώσεις υπερβαίνουν τα 5 χρόνια. Αν αρχίσουµε να µετράµε από τα τέλη του 18ου αι., οι περίοδοι των µεγάλων κύκλων διαµορφώθηκαν περίπου ως εξής:
Α. 1. Ανοδικό κύµα: από τα τέλη της δεκαετίας του ‘80, αρχές της δεκαετίας του ‘90 του 18ου αι. έως το 1810-1817.
2. Καθοδικό κύµα: από το 1810-1817 έως το 1844-1851.
Β. 1. Ανοδικό κύµα: από το 1844-1851 έως το 1870-1875.
2. Καθοδικό κύµα: από το 1870-1875 έως το 1890-1896.
Γ. 1. Ανοδικό κύµα: από το 1890-1896 έως το 1914-1920.
2. Πιθανό καθοδικό κύµα: από το 1920 έως…
Η περαιτέρω µελέτη των δεδοµένων επέτρεψε να διαπιστώσουµε τέσσερις εµπειρικές αρχές στην ανάπτυξη των µεγάλων οικονοµικών κύκλων.
α) Πριν από την αρχή και στο αρχικό στάδιο του ανοδικού κύµατος κάθε µεγάλου κύκλου εντοπίζονται βαθιές αλλαγές στις συνθήκες της οικονοµικής ζωής της κοινωνίας. Αυτές οι αλλαγές εκφράζονται στις σηµαντικές αλλαγές της τεχνολογίας (όπου µε τη σειρά τους έχουν προηγηθεί σηµαντικές τεχνολογικές ανακαλύψεις και εφευρέσεις), στην προσέλκυση νέων χωρών στις παγκόσµιες οικονοµικές σχέσεις, στην αλλαγή της εξόρυξης χρυσού και της νοµισµατικής κυκλοφορίας.
β) Στις περιόδους του ανοδικού κύµατος κάθε µεγάλου κύκλου συµβαίνουν και οι περισσότερες κοινωνικές αναταραχές (πόλεµοι και επαναστάσεις).
γ) Οι περίοδοι καθοδικού κύµατος κάθε µεγάλου κύκλου συνοδεύονται από µια µακρά και οξεία ύφεση της αγροτικής παραγωγής.
δ) Την περίοδο του ανοδικού κύµατος των µεγάλων κύκλων οι µεσαίοι καπιταλιστικοί κύκλοι χαρακτηρίζονται από το σύντοµο των υφέσεων και την ένταση των ανακάµψεων. Κατά την περίοδο του καθοδικού κύµατος των µεγάλων κύκλων παρατηρείται η αντίστροφη εικόνα.
Αν και η υπό µελέτη περίοδος, που καλύπτει το µέγιστο 140 χρόνια, δεν επαρκεί για την εξαγωγή τελικών συµπερασµάτων, η ύπαρξη µεγάλων κύκλων φαίνεται, τουλάχιστον, εξαιρετικά πιθανή.
Τα µεγάλα κύµατα της συγκυρίας που εντοπίστηκαν δεν µπορούν να αποδοθούν σε τυχαίες αιτίες. Τις εξηγήσεις πρέπει, µάλλον, να τις ψάξουµε στις ιδιαιτερότητες που διακρίνουν το καπιταλιστικό σύστηµα παραγωγής.
Το κτίσιµο, ωστόσο, µιας τέτοιας εξήγησης συναντά σηµαντικές δυσκολίες. Ως πρώτη υπόθεση για την εξήγηση µπορεί να προταθεί η ακόλουθη θεωρία:
Ο χρόνος ύπαρξης ποικίλων δηµιουργηµένων οικονοµικών αγαθών και των παραγωγικών δυνάµεων είναι διαφορετικός. Επίσης για τη δηµιουργία τους απαιτούνται διαφορετικός χρόνος και διαφορετικά µέσα. Κατά κανόνα, την πιο µακρά περίοδο λειτουργίας έχουν οι βασικές µορφές των παραγωγικών δυνάµεων. Απαιτούν τον µεγαλύτερο χρόνο και τη µεγαλύτερη συσσώρευση κεφαλαίων για τη δηµιουργία τους. (…)
Η ανάκαµψη συµπίπτει µε τη στιγµή όπου η συσσώρευση του κεφαλαίου αποκτά τέτοια ένταση κατά την οποία καθίσταται δυνατή η επικερδής επένδυση κεφαλαίου, που σαν σκοπό της έχει αφενός τη δηµιουργία βασικών παραγωγικών δυνάµεων και αφετέρου τον ριζοσπαστικό τεχνολογικό επανεξοπλισµό.
Η αύξηση του ρυθµού ανάπτυξης της οικονοµικής ζωής, που έχει γίνει πιο σύνθετη εξαιτίας των βιοµηχανικών καπιταλιστικών κύκλων µέσης διάρκειας, προκαλεί όξυνση της κοινωνικής πάλης και του αγώνα για κατάκτηση νέων αγορών που οδηγεί σε εξωτερικές συγκρούσεις. Μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία ο ρυθµός συσσώρευσης του κεφαλαίου µειώνεται και δυναµώνει η διαδικασία διάχυσης του ελεύθερου κεφαλαίου.
Η ενδυνάµωση της δράσης αυτών των παραγόντων προκαλεί µεταστροφή του ρυθµού της οικονοµικής ανάπτυξης και την επιβράδυνσή της. Καθ’ όσον η δράση των αναφερθέντων παραγόντων είναι πιο ισχυρή στη βιοµηχανία, η µεταστροφή συµπίπτει συνήθως µε την αρχή της µακράς ύφεσης στην αγροτική οικονοµία.
Η µείωση του ρυθµού της οικονοµικής ζωής εξασφαλίζει από τη µια µεριά την ενίσχυση των αναζητήσεων στον τοµέα της τελειοποίησης της τεχνολογίας, κι από την άλλη την αποκατάσταση της διαδικασίας συσσώρευσης του κεφαλαίου στα χέρια των βιοµηχανικών-χρηµατιστηριακών και άλλων οµάδων σε σηµαντικό βαθµό σε βάρος της αγροτικής παραγωγής. Όλα αυτά δηµιουργούν τις προϋποθέσεις για µια νέα άνοδο του µεγάλου κύκλου και αυτός επαναλαµβάνεται ξανά, αν και σε νέο βαθµό ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάµεων…»