Σοβαρός ο κίνδυνος ντόμινο στα Βαλκάνια
Του Γιώργου Παυλόπουλου
Έχει ο καιρός γυρίσματα και εκπλήξεις, δίχως άλλο. Ο Χασίμ Θάτσι, για παράδειγμα, τη δεκαετία του ’90 υπήρξε πολιτικός κομισάριος του Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσόβου (UCK), που κήρυξε τον πόλεμο στους Σέρβους με στόχο την ανεξαρτησία – κάτι που πέτυχε με τη βοήθεια των αμερικανονατοϊκών βομβαρδισμών και την αμέριστη πολιτική στήριξη της Γερμανίας. Για τον ρόλο του και τη δράση του, μάλιστα, κατηγορήθηκε στη συνέχεια ότι διέπραξε εγκλήματα πολέμου – μετά την αθώωσή του, όμως, εξελέγη πρόεδρος του νεαρού κράτους των 1,8 εκατομμυρίων κατοίκων.
Ο Αλεξάντερ Βούτσιτς, από την άλλη, ο οποίος σήμερα είναι πρόεδρος της Σερβίας, την επίμαχη περίοδο του πολέμου ανήκε στην ηγετική ομάδα ενός υπερεθνικιστικού κόμματος και κατείχε την καίρια θέση του υπουργού Πληροφοριών επί κυβέρνησης Μιλόσεβιτς, από την οποία έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να αποτρέψει την απόσχιση του Κοσόβου και την περαιτέρω συρρίκνωση της χώρας του.
Τότε, οι δυο τους θα μπορούσαν κυριολεκτικά να σκοτώσουν ο ένας τον άλλο εάν βρίσκονταν πρόσωπο με πρόσωπο. Σήμερα, εξακολουθούν να μην τρέφουν καμία συμπάθεια ο ένας για τον άλλο, κατά δήλωση του ίδιου του Βούτσιτς. Κι όμως, αυτό δεν τους εμποδίζει όχι απλώς να βρίσκονται γύρω από το ίδιο τραπέζι αλλά, όπως έκαναν το περασμένο Σάββατο στο Τιρόλο, να συζητούν για πράγματα για τα οποία πριν από δύο δεκαετίες πολέμησαν: Τη συναινετική αλλαγή συνόρων ανάμεσα στις χώρες τους!
Ήδη, το περασμένο Σάββατο, οι δύο πρόεδροι συναντήθηκαν στο αυστριακό Τιρόλο όπου εμφανίστηκαν πρόθυμοι για αμοιβαίες υποχωρήσεις – κάνοντας λόγο για «διόρθωση» της υφιστάμενης κατάστασης η οποία δεν αντιπροσωπεύει την εθνοτική πραγματικότητα επί του εδάφους. Και στις 7 Σεπτεμβρίου, είναι αμφότεροι προσκεκλημένοι στις Βρυξέλλες της Φεντερίκα Μογκερίνι και της Κομισιόν, για να παρουσιάσουν τα σχέδιά τους.
Φυσικά, η απόσταση που τους χωρίζει παραμένει μεγάλη και δεν θα είναι εύκολο να γεφυρωθεί. Παράλληλα, υπάρχουν αντιστάσεις και στο εσωτερικό των δύο χωρών, με τους σκληροπυρηνικούς να θεωρούν ότι δεν πρέπει να γίνει καμία παραχώρηση στην άλλη πλευρά. Στη Σερβία, για παράδειγμα, η ορθόδοξη Εκκλησία αντιμετωπίζει ολόκληρο το Κόσοβο ως ιερό τόπο για το σερβικό έθνος, ενώ στην Πρίστινα οι περισσότεροι δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για ενδεχόμενη «ανταλλαγή εδαφών» με το Βελιγράδι.
Κι εδώ, όμως, υπάρχουν δύο παράγοντες που μοιάζουν να παίζουν καταλυτικό ρόλο – ακριβώς όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Ο πρώτος είναι η πρόθεση της Σερβίας να ενταχθεί στην ΕΕ, κάτι που αποκλείεται να γίνει εάν δεν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου – και, αντιστοίχως, την ανάγκη των Κοσοβάρων να γίνουν μέλος του ΟΗΕ και, στη συνέχεια, να υποβάλλουν αίτημα ένταξης τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ.
Όσο για τον δεύτερο παράγοντα, δεν είναι άλλος από την «πρεμούρα» που έχει πιάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να κλείσουν τις εκκρεμότητες που υπάρχουν στα Βαλκάνια, ανακόπτοντας οριστικά και αμετάκλητα τον δρόμο της Ρωσίας, που επίσης διεκδικεί σημαντικό μερίδιο από την «πίτα» της οικονομικής και πολιτικής επιρροής στη συγκεκριμένη περιοχή.
Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι Αμερικανοί πιέζουν τόσο πολύ – έστω κι αν για τις διαπραγματεύσεις Βούτσιτς-Θάτσι δηλώνουν επισήμως ότι δεν γνωρίζουν τίποτα και δεν έχουν καμία ανάμιξη… – που έχουν προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις του Βερολίνου. Για του λόγου το αληθές, η ίδια η Ανγκελα Μέρκελ έχει διαμηνύσει ότι δεν θα δεχθεί με τίποτα οποιεσδήποτε αλλαγές στα σύνορα, επικαλούμενη τον κίνδυνο να ανοίξει ο Ασκός του Αιόλου και να προκληθεί ντόμινο σε ολόκληρη τη Χερσόνησο του Αίμου..
Παρά δε το γεγονός ότι προκαλεί θυμηδία η όψιμη ευαισθησία της γερμανικής πολιτικής ηγεσίας στο θέμα αυτό (η Γερμανία είχε πρωταγωνιστήσει στη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας…), η αλήθεια είναι ότι ο κίνδυνος είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός. Διότι εάν μια συμφωνία Σερβίας-Κοσόβου συνδυαστεί και με μια «αναδιανομή» εδαφών, έστω και άτυπη, τότε ποιος θα είναι αυτός που θα πείσει τους Ούγγρους της Βοϊβοδίνα, τους Αλβανούς της πΓΔΜ, τους Σέρβους της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και πολλούς ακόμη ότι δεν έχουν το δικαίωμα να προβάλλουν αντίστοιχες διεκδικήσεις; Και ποιος θα σταματήσει την Τουρκία του Ερντογάν από το να εμπλακεί άμεσα στην υπόθεση, διεκδικώντας και αυτή ό,τι θεωρεί πως της ανήκει από τα «σύνορα της καρδιάς της»;
Ο κίνδυνος ενός νέου γύρου εθνοτικών συγκρούσεων ή ακόμη και πολέμων, που θα συνοδευτούν με αλλαγές συνόρων, είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός στα Βαλκάνια, όπου οι αντιθέσεις και τα μίση παραμένουν άσβεστα – με συγκεκριμένες ευθύνες, που έχουν και ονοματεπώνυμα. Όσοι κάνουν σχέδια ή υπολογίζουν από τώρα ζημιές και οφέλη οφείλουν να το έχουν καλά στο μυαλό τους.